Na kilka dni przed kolejnym spotkaniem Federacji Związków Zawodowych Służb Mundurowych z Ministrem Kamińskim i Wiceministrem Wąsikiem poznaliśmy założenia do projektu ustawy realizującego kolejne postulaty Porozumienia z dnia 8 listopada 2018 r.
W II kwartale br. Rada Ministrów planuje przyjęcie projektu ustawy o szczególnych rozwiązaniach dotyczących wsparcia służb mundurowych nadzorowanych przez MSWiA. Założenia do tego projektu pojawiły się dzisiaj (17 lutego 2020 r.) w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. MSWiA odpowiedzialne za opracowanie projektu chce wprowadzić za jednym zamachem przedemerytalny dodatek motywacyjny, ochronę prawną funkcjonariuszy i ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy lub dodatkowy. Chce też wprowadzić zmiany w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej jakiej podlegają policjanci i strażnicy graniczni oraz w sposób kompleksowy uregulować kwestie wyżywienia w naturze oraz świadczenia pieniężnego w zamian za to wyżywienie. W projekcie znajdą się też rozwiązania upraszczające procedurę wprowadzania do użytku pojazdów dla PSP sprowadzanych z zagranicy.
Spokojnie to dopiero założenia
Nie wszystkie rozwiązania uzyskają akceptację Federacji Związków Zawodowych Służb Mundurowych, dlatego opublikowany dokument traktować należy jako punkt wyjścia do uzgodnień, które mają zapaść na najbliższym spotkaniu w MSWiA. Federacja liczy m.in. na obiektywizację kryteriów przyznawania przedemerytalnego dodatku motywacyjnego w taki sposób, by dodatek ten miał charakter powszechny oraz na to, by ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy i dodatkowy w zmienionej wysokości objął wszystkich funkcjonariuszy, którzy odeszli ze służby po dniu 19 października 2001 r., a nie – jak zakłada MSWiA – po opublikowaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego, czyli od dnia 6 listopada 2018 r.
Przedemerytalny dodatek motywacyjny
Według założeń, dodatek ten polegać ma na wprowadzeniu świadczenia motywacyjnego dla funkcjonariuszy posiadających wysługę powyżej 25 lat w miesięcznej kwocie 1.500 zł oraz dla funkcjonariuszy posiadających wysługę powyżej 28 lat i 6 miesięcy w kwocie 2.500 zł. Świadczenie to nie będzie składnikiem uposażenia lub dodatkiem do uposażenia i tym samym nie będzie stanowić podstawy wymiaru emerytury. Nie będzie ono również wliczane do podstawy obliczania nagrody jubileuszowej i odprawy w związku ze zwolnieniem ze służby. Dodatek ten ma być przyznawany na wniosek zainteresowanego. Taki wniosek trafi najpierw do bezpośredniego przełożonego, a bezpośredni przełożony wyśle go do przełożonego właściwego w sprawach osobowych, ale już z własną opinią. W opinii uwzględniane będą takie elementy, jak: ostatnia okresowa opinia służbowa, stopień trudności, złożoność i sposób realizacji zadań wykonywanych przez funkcjonariusza oraz uzyskiwane efekty. Świadczenie będzie zawieszane w przypadkach skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe lub wymierzenia kary dyscyplinarnej oraz niewywiązywania się funkcjonariusza z realizacji zadań służbowych albo znacznego obniżenia efektywności służby. Zakłada się ponadto, że dodatek podlegać będzie obniżeniu w czasie przebywania funkcjonariusza na zwolnieniu lekarskim na takich samych zasadach, jak obniżane jest uposażenie za czas choroby do wysokości 80%.
Wyżywienie lub ekwiwalent za wyżywienie
Projekt przewiduje kompleksowe uregulowanie w służbach podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji kwestii związanych z przysługującym funkcjonariuszom wyżywieniem w naturze oraz świadczeniem pieniężnym w zamian za wyżywienie. Wskazano, że funkcjonariuszowi w czasie wykonywania obowiązków służbowych przysługuje bezpłatnie wyżywienie w naturze, jeżeli rodzaj i warunki służby lub szczególne właściwości albo miejsce jej pełnienia, uzasadniają przyznanie wyżywienia w naturze. Alternatywnie funkcjonariuszowi może być również przyznane świadczenie pieniężne w zamian za wyżywienie w naturze. W ustawie wskazano stany faktyczne uzasadniające przyznanie policjantowi wyżywienia w naturze, przy czym nie mają one charakteru katalogu zamkniętego. Określono, że wyżywienie w naturze przysługuje policjantowi na podstawie normy wyżywienia, którą stanowi wartość energetyczna i odżywcza produktów żywnościowych przysługujących policjantowi w określonych przypadkach. W przypadku zwiększonego zapotrzebowania na wartość energetyczną i odżywczą ze względu na rodzaj i warunki służby lub szczególne właściwości albo miejsce jej pełnienia, norma może zostać uzupełniona. W przypadku braku możliwości zapewnienia policjantom wyżywienia w naturze w jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, wysokość środków finansowych przeznaczonych na przygotowanie wyżywienia podwyższa się o połowę. W odniesieniu do napojów wskazano, że przysługują one w przypadkach i na warunkach określonych w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 232 Kodeksu pracy.
Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy lub dodatkowy
Projekt przewiduje wprowadzenie rozwiązań prawnych mających na celu wdrożenie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 października 2018 roku, sygn. K 7/15 (Dz. U. poz. 2102), w którym Trybunał orzekł, że art. 115a ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji w zakresie, w jakim ustala wysokość ekwiwalentu pieniężnego za 1 dzień niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego lub dodatkowego w wymiarze 1/30 części miesięcznego uposażenia, jest niezgodny z art. 66 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 zdanie drugie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W obowiązującym stanie prawnym sposób obliczania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop dla funkcjonariuszy poszczególnych służb jest określony w zróżnicowany sposób. W stosunku do funkcjonariuszy Agencji Wywiadu, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu i Wywiadu Wojskowego oraz żołnierzy zawodowych ekwiwalent pieniężny za każdy niewykorzystany dzień urlopu wypoczynkowego wynosi 1/22 uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami do uposażenia o charakterze stałym. W odniesieniu do funkcjonariuszy Służby Więziennej ekwiwalent pieniężny za 1 dzień niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego wynosi 1/21 miesięcznego uposażenia zasadniczego, wraz z dodatkami o charakterze stałym, należnego na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym. Natomiast w Państwowej Straży Pożarnej i Krajowej Administracji Skarbowej – ustala się go na zasadach określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 173 Kodeksu pracy. W projektowanych regulacjach określono, że ekwiwalent pieniężny za 1 dzień niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego lub dodatkowego wynosi 1/21 części miesięcznego uposażenia wraz z dodatkami o charakterze stałym należnego funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym (art. 115a ustawy o Policji, art. 119b ustawy o Straży Granicznej). Ze względu na funkcjonujące w ustawie o Służbie Ochrony Państwa rozwiązania w zakresie określania podstawy do obliczania należności przysługujących w związku z odejściem funkcjonariusza ze służby w SOP, przyjęto że podstawę wyliczeń będzie stanowić uposażenie zasadnicze, wraz z dodatkami o charakterze stałym, w wysokości średniej tych dodatków z ostatnich 12 miesięcy, należne na ostatnio zajmowanym stanowisku. Przyjęte rozwiązanie odpowiada średniomiesięcznej (w skali roku) liczbie dni roboczych funkcjonariuszy. W celu zapewnienia spójnych rozwiązań dla służb podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji dokonano zmiany brzmienia art. 86 ust. 1 ustawy o Straży Granicznej przez wskazanie, że funkcjonariuszom przysługuje prawo do corocznego płatnego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 26 dni roboczych. W aktualnym stanie prawnym funkcjonariuszom przysługuje prawo do corocznego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 30 dni kalendarzowych. Proponowane rozwiązanie jest kompatybilne z rozwiązaniami wynikającymi z ustawy o Policji oraz ustawy o Służbie Ochrony Państwa. Konsekwencją zaproponowanej zmiany jest również wprowadzenie zmian o charakterze dostosowawczym. Dążąc do ujednolicenia rozwiązań dokonano zmiany brzmienia art. 88 ustawy o Straży Granicznej przez określenie wymiaru płatnych urlopów dodatkowych dla funkcjonariuszy do 13 dni roboczych rocznie. Proponowane rozwiązanie jest kompatybilne z rozwiązaniem wynikającym z art. 84 ustawy o Policji.
Wzmocnienie ochrony prawnej funkcjonariuszy
Projekt zakłada również wprowadzenie regulacji przewidujących wzmocnienie ochrony prawnej funkcjonariuszy Policji i Straży Granicznej, jako tych którzy z uwagi na charakter realizowanych zadań są najczęściej narażeni na bezprawne zamachy godzące w ich bezpieczeństwo, godność, nietykalność osobistą, a nawet życie i zdrowie. Elementem ochrony prawnej jest propozycja ustawowego uregulowania świadczeń przysługujących funkcjonariuszom wymienionych formacji w przypadku uczestniczenia przez nich w postępowaniu karnym, w zależności od roli procesowej: oskarżonego (świadczenie pieniężne) albo pokrzywdzonego lub oskarżyciela posiłkowego (ochrona prawna zapewniana bezpośrednio przez macierzystą formację). Ochrona prawna dla funkcjonariuszy Policji i Straży Granicznej występujących w charakterze oskarżonego w związku z wykonywaniem czynności służbowych ma przysługiwać – tak jak ma to miejsce już obecnie w odniesieniu do funkcjonariuszy Straży Granicznej – w postaci świadczenia pieniężnego stanowiącego refundację kosztów poniesionych na obronę, jeżeli postępowanie karne wszczęte przeciwko funkcjonariuszowi o przestępstwo popełnione w związku z wykonywaniem czynności służbowych zostanie zakończone prawomocnym orzeczeniem o umorzeniu wobec braku ustawowych znamion czynu zabronionego lub niepopełnienia przestępstwa albo wyrokiem uniewinniającym. Świadczenie to będzie wypłacane z budżetu odpowiednio Policji albo Straży Granicznej. W chwili obecnej funkcjonariusze Straży Granicznej mają prawo do zwrotu kosztów w wysokości odpowiadającej określonemu w odrębnych przepisach wynagrodzeniu jednego obrońcy. Projekt zakłada, że zarówno w odniesieniu do funkcjonariuszy Straży Granicznej, jak i Policji, maksymalną wysokość tego świadczenia zostanie określona rozporządzeniem ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Dodatkowo w projekcie przewidziano szczególne uprawnienie komendantów głównych poszczególnych służb do zapewnienia ochrony prawnej funkcjonariuszowi, przeciwko któremu prowadzone jest postępowanie karne w związku z wykonywaniem czynności służbowych, jeszcze przed zakończeniem postępowania oraz niezależnie od jego wyniku. Przedmiotowa regulacja ma znajdować zastosowanie w szczególnych przypadkach, w których zapewnienie funkcjonariuszowi ochrony prawnej jest uzasadnione dobrem służby. Forma przyznanej w tym trybie ochrony prawnej (np. świadczenie pieniężne na pokrycie kosztów obrony lub jej zapewnienie) ma zostać określona w rozporządzeniu. W przypadku występowania przez funkcjonariusza Policji lub Straży Granicznej w postępowaniu karnym w charakterze pokrzywdzonego lub oskarżyciela posiłkowego projekt przewiduje nowe świadczenie w postaci ochrony prawnej. Projekt zakłada, że ochrona prawna przysługująca funkcjonariuszowi pokrzywdzonemu przestępstwem, który będzie chciał z niej skorzystać, ma obejmować obsługę w postaci zastępstwa procesowego. Celem projektowanych zmian w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej policjantów i funkcjonariuszy Straży Granicznej jest:
a) uregulowanie w ustawie o Straży Granicznej odpowiedzialności dyscyplinarnej funkcjonariuszy, którą w aktualnym stanie prawnym, poza przepisami ustawowymi, regulują również przepisy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie przeprowadzania postępowania dyscyplinarnego wobec funkcjonariuszy Straży Granicznej;
b) dokonanie zmian w ustawie o Policji oraz o Straży Granicznej będących konsekwencją analizy dotychczas obowiązujących rozwiązań w tym obszarze w celu zagwarantowania optymalnego przebiegu i większej skuteczności postępowania dyscyplinarnego;
c) ujednolicenie proponowanych rozwiązań w obu formacjach.
Z uwagi na to, że aktualnie obowiązujące przepisy ustawy o Policji regulują zasady oraz procedury dotyczące odpowiedzialności dyscyplinarnej policjantów, zmiany w tym zakresie są konsekwencją analizy dotychczas obowiązujących rozwiązań w tym obszarze w celu zagwarantowania optymalnego przebiegu postępowania dyscyplinarnego i większej skuteczności oddziaływania przełożonych w zakresie zapewnienia odpowiedniego poziomu dyscypliny służbowej. Celem projektowanych zmian jest zapewnienie w miarę możliwości spójności proponowanych rozwiązań dla funkcjonariuszy obu formacji. Celem zmian w ustawie z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej jest ułatwienie jednostkom ochrony przeciwpożarowej wprowadzania do użytkowania pojazdów używanych sprowadzanych z zagranicy wraz z określeniem wymagań techniczno-użytkowych dla tego rodzaju wyrobów wykorzystywanych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej. Pojazdy używane, sprowadzane z zagranicy, nie będą poddane obowiązkowi uzyskania świadectwa dopuszczenia, lecz opinii technicznej, jako mniej sformalizowanej procedurze potwierdzenia spełnienia przez pojazd wymagań dla pojazdów używanych do celów specjalnych, a konkretnie do celów ochrony przeciwpożarowej. Pozostawiono jednakże możliwość uzyskania przez pojazd używany dopuszczenia w sytuacji gdy wnioskodawca będzie sobie tego życzył, gdyż wówczas decydującym będzie treść jego wniosku (czy wyraża wolę uzyskania dopuszczenia, czy też opinii). Przy wszczęciu procesu wydania opinii nie będzie miał bowiem zastosowania obowiązujący już przepis art. 7 ustawy o ochronie przeciwpożarowej.
Biuro Prasowe ZG NSZZ Policjantów